Ook kinderen en jongeren maken schokkende gebeurtenissen mee. Er zijn verschillende soorten gebeurtenissen waardoor kinderen en jongeren beschadigd kunnen raken. Gelukkig verwerkt een groot deel van de kinderen, die iets heel ergs meemaken, deze gebeurtenis(sen) op eigen kracht, zonder inschakeling van hulp door de ouders. Bij anderen ontwikkelen zich problemen ten gevolge van deze gebeurtenis(sen). Het kind blijft ‘vast’ zitten en kan de ervaring, of de overtuiging als een repeterend filmpje voor zich zien.
Wat is EMDR
EMDR staat voor Eye Movement Desentization and Reprocessing. Wat er gebeurt is dat door de oogbeweging en afleidende taken van het werkgeheugen de informatie en de emotie opnieuw wordt opgeslagen. De onaangename gebeurtenis wordt bewust teruggehaald met allerlei beelden, gevoelens en lichamelijke sensaties die daarbij horen. De afleidende taak bestaat uit:
- Volgen met de ogen van de hand/vingers die voor het gezicht heen en weer gaan.
- Fysieke aanraking, zelf trommelen/tappen met handen op armen/benen of door de therapeut.
- Opnoemen van rijtjes: woorden of sommetjes
Wanneer EMDR
Óf zich problemen ontwikkelen en zo ja, welke, wanneer en hoe lang ze blijven bestaan hangt af van verschillende factoren.
- de aard van de gebeurtenis(sen)
- de leeftijd van het kind op het moment van de gebeurtenis(sen)
- hoe het kind functioneerde vóór de gebeurtenis(sen)
- het temperament van het kind
- de vaardigheden van het kind om met moeilijkheden om te gaan
- de vaardigheden van ouders/gezinsleden om met moeilijkheden om te gaan
- de reacties van de ouders / andere gezinsleden op de gebeurtenis(sen)
- de reacties van het kind op de gebeurtenis en hoe de ouders daarmee omgaan
EMDR komt in aanmerking wanneer het kind/de jongere opmerkelijk last heeft van problemen, waarvan vermoed wordt dat ze te maken hebben met eerder meegemaakte aangrijpende gebeurtenissen.
Toepassing van EMDR is mogelijk bij kinderen van alle leeftijden. Ook ingrijpende gebeurtenissen die plaats vonden voordat de taalontwikkeling op gang is gekomen, kunnen met behulp van EMDR worden verwerkt. Bij heel jonge kinderen krijgen ouders of verzorgers een belangrijk aandeel in de behandeling
Voorbeelden van gebeurtenissen:
- Brand, (verkeers)ongeval, inbraak, overval
- Echtscheiding, adoptie, uithuisplaatsing
- Huiselijke ruzies en geweld
- Misbruik, mishandeling, verwaarlozing (emotioneel, pedagogisch)
- Ernstige ziekte en/of (plots) overlijden van een ouder, geliefd familielid of huisdier
- Natuurramp, oorlogsgeweld
- (Faal)angsten op school, proefwerk, spreekbeurt
- Pestervaringen, afwijzing door leeftijdsgenoten
- Angsten en fobieën (tandarts, dieren, vliegen, autorijden enz)
- Paniek raken, hyperventilatie, ademnood
- Beangstigende gedachten, bijvoorbeeld over de dood of over dingen die mis zouden kunnen gaan.
- Gebeten worden door of schrikken van een dier
- Opgesloten raken in een kleine ruimte (toilet of lift)
- (Ernstig) ziek zijn
- Verslikken
- Het zien van een enge film of gewelddadige tv-beelden
- (Terugkerende) nachtmerrie
- Medische ingrepen, zoals prikken of narcose
Uiteraard is bovenstaande lijst niet volledig. In principe kan een situatie of gebeurtenis waar nu nog een negatieve lading op zit met behulp van EMDR behandeld worden
Mogelijke reacties in verschillende ontwikkelingsfasen
Er is dus geen direct verband tussen de aard van de gebeurtenis(sen) en te verwachten reacties van het kind daarop. Ook de leeftijd van het kind op het moment dat het de gebeurtenis(sen) meemaakt, is een factor van betekenis. Kinderen laten verschillende reactievormen zien op verschillende leeftijden.
Peuters en kleuters
- cognitieve verwarring, stoppen met praten
- angstig hechtgedrag
- (separatie)angsten
- regressief gedrag, terugvallen in oude kinderlijke patronen
- agressief of destructief gedrag, bijten, slaan, kapotmaken.
Basisschoolleeftijd
- verminderde schoolprestaties
- verminderde interesse in afspreken met anderen
- afgenomen concentratie
- agressieve of angstige fantasieën
- onterechte schuldgevoelens
- bezorgdheid over veiligheid
- bezorgdheid om anderen
- slecht slapen
Pubers/middelbare schoolleeftijd
- problemen op school, concentratie verlies
- slecht slapen
- weinig tot geen sociale interactie
- schaamte voor gevoel van kwetsbaarheid
- schaamte voor afhankelijkheid van ouders
- radicale gedragsveranderingen
- gevaarlijk gedrag
- neiging om gebeurtenis in gedrag te herhalen
- toename conflicten met ouders
- alcohol- en/of drugsmisbruik
- destructieve en agressieve fantasieën
- angst om controle te verliezen over deze fantasieën
- beperkt toekomstperspectief
Na de EMDR
Na afloop van een EMDR sessie kunnen de effecten nog even doorwerken. Dit uit zich in een wat onrustiger gedrag met mogelijk slecht slapen en nachtmerries. Er kunnen zelfs nieuwe beelden en gevoelens naar boven komen. Dit lijkt naar en ís prima. Toch kan dit er soms toe leiden dat een kind/jongere het idee heeft even de regie kwijt te zijn. Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit in de regel maar enkele dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan. Het is aan te bevelen samen met je kind een dagboekje bij te houden, dit te bespreken en/of ontspanningsoefeningen te doen.
Hoe werkt de begeleiding van EMDR bij kinderen/jongeren
Als er voor EMDR gekozen is, volgt altijd eerst een oudersessie. Het is namelijk van groot belang dat ouders weten wat EMDR inhoud en vooral ook hoe ze hun kind het beste kunnen steunen/begeleiden. Daarnaast wil ik de gebeurtenis horen vanuit het ouder-perspectief. We bespreken samen of je al dan niet bij de behandeling aanwezig zal zijn. Vervolgens ga ik met het kind aan de slag en vraag ik naar het naarste moment uit de gebeurtenis, een plaatje uit de film. Daar gaan we mee aan de slag. Tussen de sessies door houd ik, zo nodig contact over het verloop. Dus, hoe gaat het thuis? Wat merk je? Enz. Tot slot is er een evaluatie met ouders en kind.
Bekijk deze filmpjes op youtube